Bu yazıda Afrika'nın ABD, Çin ve bazı uluslararası örgütlerden aldığı yardımları istatistikleri ile verdim. Fakat istatistikler bilindiği üzere olguları tam anlamıyla yansıtmamaktadır. Afrika, bugün için önemli miktarlarda ekonomik yardımlar alsa da yoksulluktan kurtulamamıştır. Yapılan yardımların yapılma şekli ve koordinasyonu zayıf kaldığı için ne fakirlik önlenebilmiştir ne de salgın hastalıklar. Türkiye yardım yönüyle takdiri hak eden birkaç ülkeden biri ama bunu daha sonra anlatacağım. Bir sonraki yazımda Türkiye'nin nasıl yardım yaptığı ve dünyaya örnek olması gerektiğini yazacağım. Biz şimdilik kısaca dünyaya göz gezdirelim.
Dünya ekonomisinde en az paya sahip olan kıta Afrika’dır. Dünyanın en yoksul 77 ülkesinin 39’u Afrika’da bulunmaktadır (Yılmazer, 2017: 318). Afrika kıtası, coğrafi bakımdan zengin olsa da insanları açlık ve yoksullukla mücadele halindedir. Afrika’da neredeyse her türlü sağlık sorunu görülmektedir. Ortalama yaşam süresinin en az olduğu kıta Afrika’dır. Bölge sömürgecilik döneminde yaşananların, ırk ayrımcılığının ve pek çok sosyo-ekonomik sorunların izlerini taşımaktadır. Bu bağlamda Afrika kıtasında bulunan birçok ülke dış yardım almaktadır.
Afrika ülkeleri Birleşmiş Milletler, Dünya Ticaret Örgütü, OECD, Dünya Bankası, Avrupa Birliği, ABD ve Çin gibi önemli kaynaklardan yardımlar almaktadır.
Afrika, Çin’in dış politikasında son derece hayati bir önem arz etmektedir. Çin 2009 yılından bu yana dış yardımlarının yarısını Afrika ülkelerine yapmaktadır. Çin 2010-2012 yılları arasındaki periyotta 51 Afrika ülkesine 1110 farklı proje desteği vermiştir. Fakat Çin dış yardım miktarı olarak 2009-2013 yılları arasından ABD, Birleşik Krallık, Almanya ve Japonya’nın gerisinde kalmıştır (Junyi Zhang’dan aktaran Bayar, 2018: 11). Ekonomisini hızla büyüten Çin’in gelecekte Afrika’ya daha fazla yardımda bulunması muhtemeldir. Dış politikasında son döneme kadar daha mütevazı bir tavır takınan Çin artık dünyanın birçok bölgesiyle geniş çaplı ağlar kurmak istemektedir. Bu bağlamda Afrika da Çin’in dış politikasında önemli bir yer teşkil etmektedir. Afrika’nın Çin’e ihracatı 2003-2013 yılları arasında %6’dan %27’ye çıkmıştır. Belirtilen periyotta Afrika’nın Avrupa Birliği’ne ihracatı da %37’den %23’e gerilemiştir. ABD’ye olan ihracatı da %21’den %10’a düşmüştür (Bayar). İstatistikler göstermektedir ki Asya’nın yükselen devi Çin ile artık dünyaya entegre olmak isteyen ve Afrika arasındaki bağlar sıkılaşmaktadır. Asya ile Afrika arasında gelişen bu bağlar dünyanın gelecekte sadece Avrupa ve Amerika denkleminden oluşmayacağını da göstermektedir.
ABD de Afrika’ya dış yardım yapan önemli kaynaklardan biridir. Afrika Kıtası ABD için Soğuk Savaş boyunca SSCB’ye karşı çevreleme politikası açısından önemliydi. ABD’nin soğuk savaş dönemi boyunca dış yardımları genellikle ulusal güvenlik çıkarlarını koruma odaklıydı (Kiremitçi, 2013: 30). Soğuk Savaş’ın sona ermesiyle dış politikada rehavete kapılan ABD, 11 Eylül Saldırıları ile kendini toparlamış ve dış politikada önceki dönemlere göre daha aktif olmayı planlamıştır. ABD’nin Afrika politikaları uluslararası terör ve yükselen Çin ekonomisi ile rekabette avantajını korumak istemesi ile ilgilidir (Tamçelik, 2017: 582). 2007 yılında Afrika’da ABD tarafından AFRICOM (Amerika Birleşik Devletleri Afrika Komutanlığı) kurulmuştur. AFRICOM’un temel hedefleri terörle mücadele, enerji güvenliği, salgın hastalıklarla mücadele gibi konulardır (AFRICOM). AFRICOM askeri bir kuruluş olsa da yaptığı bazı yardımlar kalkınma yardımı özelliği taşımaktadır. 2008 yılında seçilen ve Kenya kökenli olan ABD’nin ilk siyahi başkanı olan Barak Obama, Afrika halklarından destek görmüştür (Tamçelik, 2014: 279). ABD’nin Afrika’ya uyguladığı yardımların 5 ana sebebi şu şekildedir;
- Afrika’da barış ve güvenlik ortamının sağlanması
- Adil ve demokratik rejimlerin kurulması
- Beşeri sermayenin geliştirilmesi
- Serbest pazar ekonomisinin kıtaya yerleşmesi
- İnsani krizlerin çözüme kavuşturulması (Kiremitçi, 2013: 31)
ABD’nin Afrika politikası 2002 yılından itibaren tamamen değişime uğramıştır. 2002 yılında ABD’nin en çok yardım yaptığı 15 ülke içinde Afrika’dan sadece Mısır varken 2012 yılına gelindiğinde ilk 15’e Afrika’dan Mısır, Tanzanya, Kenya, Nijerya, Etiyopya, Mozambik, Güney Afrika, Güney Sudan ve Uganda girmiştir (Kiremitçi, 2013: 41).
Dünya Bankası, kendi sitesinde yayınladığı 2016 verilerine göre ilk günden belirtilen yıla kadar 48 Sahra-altı Afrika ülkesine 4015 projede destek vermiştir. Bu projeler birçok alanda kamu ve özel sektör ayrımı yapılmaksızın desteklenmiştir (The World Bank, All Projects’ten aktaran Atlı, 2017: 342). Dünya Bankası’nın Afrika için öncelikli hedefleri şu şekildedir:
- Tarımsal verimliliği artırmak
- Ekonomik ve güvenilir enerji kullanımını sağlamak
- İklim değişikliğine uyum ve iklim esnekliği oluşturmak
- Kırılgan ve çatışmalardan etkilenen ülkeleri desteklemek
- Beşeri sermayenin geliştirilmesini teşvik etmek (The World Bank, Overview-
Strategy’den aktaran Atlı, 2017: 343)
Dünya Ticaret Örgütü de Afrika’ya kalkınma yardımlarında bulunan bir kuruluştur. Dünya Ticaret Örgütü ve OECD verilerine göre en fazla teknik yardım ve kapasite yardımı alan kıta Afrika’dır (Yurtsever, 2017: 350). OECD verilerine göre 2010-2014 yılları arasında tüm dünyada yapılan yardımların %34’ü Afrika’ya yapılmıştır. Bu yardımların %45’i eğitim ve sağlık alanlarında yapılmıştır. Yapılan yardımların %26’sı da ekonomik yardımlardır (OECD veri tabanından aktaran Geyikçi, 2017: 378).
Birleşmiş Milletler de Afrika için çeşitli kalkınma yardımı programları belirlemiştir. Bu programlardan adından en çok söz ettireni 2000 yılında kabul edilen Binyıl Kalkınma Hedefleri’dir. Bu program doğrultusunda 2015 yılına kadar Afrika’nın refah seviyesinin gözle görünür bir şekilde artırılması hedeflenmiştir. Fakat 2015 yılında gelindiğinde programın hedefine ulaşamadığı görülmüştür (Yiğit, 2017: 355).
Kaynakça:
AFRICOM. (tarih yok). www.africom.mil. 12 7, 2018 tarihinde www.africom.mil: https://www.africom.mil/about-the-command/leadership/former-commanders/general-william-e-
kip-ward-former-commander-october-2007-march-2011 adresinden alındı
Atlı, H. (2017). Dünya Bankası'nın Afrika'ya Yaklaşımı. H. Çomak içinde, Afrika Politikası (s. 342). İstanbul: Beta Basım.
Bayar, M. (tarih yok). Dış Yardımda Amerikan, Çin ve Türk Yaklaşımları. Dış Yardımda Amerikan, Çin ve Türk Yaklaşımları . Ankara.
Geyikçi, U. B. (2017). Dış Yardımlar ve Ekonomik Kalkınmaya Etkisi. H. Çomak içinde, Afrika Politikası (s. 378). İstanbul: BETA Basım.
Kiremitçi, M. S. (2013, Mart). Soğuk Savaş Sonrası Afrika Kıtasına Yönelik Dış YardımlarABD, Çin Halk Cumhuriyeti veTürkiye Örnekleri. Aile ve Sosyal Politikalar Uzmanlık Tezi . Ankara: T.C.AİLE VE SOSYAL POLİTİKALAR BAKANLIĞI SOSYAL YARDIMLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ.
Tamçelik, S. (2014). Küresel Politikada Yükselen Afrika. S. Tamçelik içinde, Küresel Politikada Yükselen Afrika (s. 37). Ankara: Gazi Kitabevi.
Tamçelik, S. (2017). Amerika Birleşik Devletleri'nini Afrika Politikası. H. Çomak içinde, Afrika Politikası (s. 582). İstanbul: BETA Basım.
Yılmazer, M. (2017). Afrika ve Borç Sorunu. H. Çomak içinde, Afrika Politikası (s. 318). Ankara: BETA Yayınevi.
Yiğit, D. (2017). Binyıl Kalkınma Hedefleri ve Afrika. H. Çomak içinde, Afrika Politikası (s. 355).
İstanbul: BETA Basım.
Yurtsever, H. (2017). Dünya Ticaret örgütü ve Afrika'nın Kalkınması. H. Çomak içinde, Afrika Politikası (s. 350). İstanbul: BETA Basım.
Yorumlar
Yorum Gönder